ปุริมอุตุโน วิสทิโส อุตุวิปริณาโมติ อาห ‘‘วิสภาคอุตุโต ชาตานี’’ติ ฯ อนุทโก ถทฺธลูขภูมิวิภาโค ชงฺคลเทโส, วุตฺตวิปริยาเยน อนุปเทโส เวทิตพฺโพฯ มลยํ หิมสีตพหุโล, อิตโร อุณฺหพหุโลฯ

อตฺตโน ปกติจริยานํ วิสมํ กายสฺส ปริหรณวเสน, ชาตานิ ปน อสยฺหสหนอเทสอกาลจรณาทินา เวทิตพฺพานีติ อาห ‘‘มหาภารวหนา’’ติอาทิฯ ปรสฺส อุปกฺกมโต นิพฺพตฺตานิ โอปกฺกมิกานีติ อาห – ‘‘อยํ โจโร วา’’ติอาทิฯ เกวลนฺติ พาหิรปจฺจยํ อนเปกฺขิตฺวา เกวลํ เตเนวฯ เตนาห ‘‘กมฺมวิปากโตว ชาตานี’’ติฯ สกฺกา ปฏิพาหิตุํ ปตีกาเรนฯ โลกโวหาโร นาม กถิโต ปิตฺตสมุฏฺฐานาทิสมญฺญาย โลกสิทฺธตฺตาฯ กามํ สรีรสนฺนิสฺสิตา เวทนา กมฺมนิพฺพตฺตาว, ตสฺสา ปน ปจฺจุปฺปนฺนปจฺจยวเสน เอวมยํ โลกโวหาโรติ วุตฺตญฺเจว คเหตฺวา ปรวาทปฏิเสโธ กโตติ ทฏฺฐพฺพํฯ

สีวกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2-10. อฏฺฐสตสุตฺตาทิวณฺณนา

[270-278] เวทนานํ อฏฺฐาธิกํ สตํ, ตสฺส อฏฺฐสตสฺส ตพฺภาวสฺส ปริยาโย การณํ เอตฺถ อตฺถีติ อฏฺฐสตปริยาโย, สุตฺตํฯ เตนาห ‘‘อฏฺฐสตสฺส การณภูต’’นฺติฯ ธมฺมการณนฺติ ปริยตฺติธมฺมภูตํ การณํฯ กายิกาติ ปญฺจทฺวารกายิกาฯ เตนาห ‘‘กามาวจเรเยว ลพฺภนฺตี’’ติ, กามภูมิกาติ อตฺโถฯ อรูปาวจเร นตฺถิ, ติภูมิกาติ อตฺโถฯ เตนาห – ‘‘อรูเป ติกจตุกฺกชฺฌานํ อุปฺปชฺชติ, ตญฺจ โข โลกุตฺตรํ, น โลกิย’’นฺติฯ อิตรา อุเปกฺขาเวทนาฯ อุปวิจรนฺติ อุเปจฺจ ปชฺชนฺตีติ อตฺโถฯ ตํสมฺปยุตฺตานนฺติ วิจารสมฺปยุตฺตานํฯ

ปฏิลาภโตติ ปฏิลทฺธภาวโตฯ สมนุปสฺสโตติ ปจฺจเวกฺขโต ปสฺสโตฯ อตีตํ ขณตฺตยาติกฺกเมน อติกฺกนฺตํ, นิรุทฺธปฺปตฺติยา นิรุทฺธํ, ปกติวิชหเนน วิปริณตํฯ สมนุสฺสรโตติ จินฺตยโตฯ เคหสฺสิตนฺติ กามคุณนิสฺสิตํฯ กามคุณา หิ อิธ เคหนิสฺสิตธมฺเมน เคหปริยาเยน วุตฺตาฯ

วิปริณามวิราคนิโรธนฺติ วิปริณามนํ วิรชฺชนลกฺขณํ นิรุชฺฌนญฺจ วิทิตฺวาฯ ปุพฺเพติ อตีเตฯ เอตรหีติ อิทานิ วตฺตมานาฯ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสโตติ วิปสฺสนาปญฺญาย เจว มคฺคปญฺญาย จ ยาถาวโต ปสฺสโตฯ อุสฺสุกฺกาเปตุนฺติ วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา มคฺคปฏิเวธํ ปาเปตุํฯ นิพฺพานํ อุทฺทิสฺส ปวตฺติตตฺตา เนกฺขมฺมสฺสิตโสมนสฺสานิ นามฯ โลกามิสปฏิสํยุตฺตานนฺติ กามคุณนิสฺสิตานํฯ ตทายตนนฺติ ตํ อายตนํ ตํ การณํ อรหตฺตํฯ อนุตฺตเรสุ วิโมกฺเขสูติ อริยผลธมฺเมสุฯ ปิหนฺติ อธิคมิจฺฉํฯ

อุเปกฺขาติ โสมนสฺสรหิตอญฺญาณุเปกฺขาฯ พาลฺยโยคโต พาลสฺส, ตโต เอว มูฬฺหสฺส ปุถุชฺชนสฺสฯ กิเลโสธีนํ มคฺโคธีหิ อชิตตฺตา อโนธิชินสฺสฯ สตฺตมภวาทิโต อุทฺธํ ปวตฺตนวิปากสฺส อชิตตฺตา อวิปากชินสฺสฯ อเนกาทีนเว วฏฺเฏ อาทีนวสฺส อชานเนน อนาทีนวทสฺสาวิโนฯ ปฏิปตฺติปฏิเวธพาหุสจฺจาภาเวน อสฺสุตวโต ปุถุชฺชนสฺสฯ รูปํ สา นาติวตฺตติ น อติกฺกมติ ญาณสมฺปยุตฺตาภาวโตฯ สพฺพสงฺคาหโกติ สพฺพธมฺเม สงฺคณฺหนโกฯ ตติยาทีนิ ยาว ทสมา เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถาเนวฯ

อฏฺฐสตสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. นิรามิสสุตฺตวณฺณนา

[279] อารมฺมณโต สมฺปโยคโต จ กิเลสามิเสน สามิสาฯ นิรามิสายาติ นิสฺสกฺกวจนํฯ นิรามิสตราวาติ เอกํสวจนํ ตสฺสา ตถา นิสฺสเมตพฺพตายฯ สา หิ ปีติ สพฺพโส สนฺตกิเลสามิเส สนฺตาเน ปวตฺติยา อจฺจนฺตสภาวธมฺมารมฺมณวิสยตาย สยมฺปิ สาติสยํ สนฺตสภาวากาเรน ปวตฺติยา นิรามิสายปิ นิรามิสตรา วุตฺตาฯ เตนาห ‘‘นนุ จา’’ติอาทิฯ อิทานิ ตมตฺถํ อุปมาย สาเธตุํ ‘‘ยถา หี’’ติอาทิมาหฯ อปฺปฏิหาริกนฺติ ปฏิหรณรหิตํ อปฺปฏิหารํ, เกนจิ อนาวฏนฺติ อตฺโถฯ เสสวาเรสูติ สุขวารอุเปกฺขาวาเรสุฯ

วิโมกฺขวาโร ปน น อติทิฏฺโฐ อิตเรหิ วิสทิสตฺตาฯ เตนาห ‘‘วิโมกฺขวาเร ปนา’’ติอาทิฯ รูปปฏิสํยุตฺโตติ ภาวิตรูปปฏิสํยุตฺโตฯ